Είναι όντως αιρετικοί και παπικοί οι Καθολικοί?

Άποψη της πλατείας του Αγίου Πέτρου και της Ρώμης από τον τρούλο της Βασιλικής

Μάθετε, παρακαλῶ, τήν ἀλήθεια, πού σάν ποίημα θέλω νά τήν λέτε: «Ὁ παπισμός εἶναι αἵρεση καί ὁ οἰκουμενισμός παναίρεση»! Μακρυά ἀπό αὐτά τά δυό, γιατί κινδυνεύει ἀπό αὐτά ἡ πίστη μας. Αυτή είναι η κατήχηση που ζητάει ο Ιερεμίας Γόρτυνος από τους πιστούς του να παπαγαλίσουν. 

Είναι όμως ο παπισμός όντως αίρεση? Πότε πρωτοεμφανίστηκε ο όρος "παπισμός" και πότε η Καθολική Εκκλησία θεωρήθηκε από τους ορθοδόξους οτι έχει αιρετικές θέσεις? Στο άρθρο αυτό θα αποδείξουμε ότι πρόκειται για καινοτομίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και οι λόγοι που οδήγησαν σε τέτοιους χαρακτηρισμούς ήταν -και είναι- καθαρά γεωπολιτικοί και όχι δογματικοί.

Μετά την Σύνοδο της Φλωρεντίας το 1439 οι σχέσεις των δύο Εκκλησιών συνεχίστηκαν με διακυμάνσεις είτε αδελφικές όπως κατά το δεύτερο ήμισυ του ΙΣΤ' αιώνα με την αδελφική αλληλογραφία μεταξύ Πάπα Γρηγορίου ΙΓ' και Οικουμενικού Πατριάρχη Ιερεμία Β' του τρανού είτε λιγότερο αδελφικές λίγες δεκαετίες αργότερα με την προσχώρηση των Ουκρανών στην Καθολική Εκκλησία που οπωσδήποτε κλόνησε τις σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών. Σε γενικές γραμμές όμως δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις -σε τοπικό επίπεδο- κοινωνίας μεταξύ των εκκλησιών όπως θα αποδείξουμε σε προσεχές άρθρο και σε κάθε περίπτωση ήταν πιο θερμές από τους απλούς εναγκαλισμούς που ακολούθησαν την άρση των αναθεμάτων το 1965.

Ας δούμε τί γνώμη είχε για τους δυτικούς ο ανθενωτικός Οικουμενικός Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος (1454-1465), μαθητής του ανθενωτικού Μάρκου του Ευγενικού:

Έτι ηρώτησαν οι μοναχοί ει ένι συγκεχωρημένον, ίνα διδώτε τοις Αρμενίοις ή Λατίνοις την παναγίαν τοις προσκυνηταίς. Ημείς δε λέγομεν ίνα διδώτε αυτοίς και το αντίδωρον· χριστιανοί γαρ εισί και διά τούτο έρχονται εκ τοσούτων διαστημάτων εις προσκύνησιν του δεσποτικού τάφου. Ει γούν και εσχισμένοι εισίν αφ’ ημών διά τινα ζητήματα της πίστεως και εισίν ετερόδοξοι, αλλ’ ως χριστιανοί μετά πίστεως και ευλαβείας ζητούσι τον αγιασμόν ημών, και ημείς οφείλομεν διδόναι· το γαρ Μη δώτε τα άγια τοις κυσί (Ματθ. 7, 6) και τα εξής περί των απίστων νοείται, ήγουν Ιουδαίων και Σαρακηνών και Ελλήνων και Μανιχαίων και άλλων, οίτινες προσποιούνται τον χριστιανισμόν μη όντες χριστιανοί· διό και επάγει· μήποτε στραφέντες καταπατήσωσιν αυτά και ρήξωσιν υμάς (Ματθ. 7,6). Κύνες ούν εισί και χοίροι οι πατούντες· οι δε μετά πίστεως και ευλαβείας ζητούντες τα άγια και προσλαμβάνοντες ούκ εισί τοιούτοι. Ακούετε δε και του Κυρίου ειπόντος ότι· Ο μη ων καθ’ ημών υπέρ ημών εστί (Μαρκ. 9, 40), και τον ερχόμενον προς με ου μη εκβάλω έξω (Ιω. 6, 37). Το μέγα μυστήριον της κοινωνίας μόνον μη δίδοτε αυτοίς, ου μόνον διά την του Μυστηρίου υπεροχήν, αλλά διά το μυστήριον τούτο παριστάν μεν όλην την θείαν οικονομίαν, προηγουμένης δε της ομολογίας του συμβόλου της αληθούς πίστεως τελειούσθαι, και διά τούτο τοις εις την θείαν οικονομίαν ή εις την θεολογίαν ψευδοδοξούσι και τη καθολική αντιλέγουσιν Εκκλησία ου δεί αυτό δίδοσθαι...

Διό και οι αγιώτατοι Πατριάρχαι, ότε ελειτούργουν εορτασίμως, ερχομένους και Αρμενίους και Λατίνους και ισταμένους μετά πάσης ευλαβείας εις την λειτουργίαν, ουκ εδίωκον, αλλά και απερχομένους μετά των Ορθοδόξων και προσκυνούντας και ασπαζομένους την πατριαρχικήν χείρα και ευλόγουν και εδίδουν αυτοίς το αντίδωρον· ως γαρ μαθηταίς του Χριστού ουκ εξέβαλον έξω τους εις αυτούς ερχομένους.

Βλέπουμε λοιπόν ότι ο Γεννάδιος δεν αποκλείει τους Λατίνους από το να προσέρχονται στη Θεία Λειτουργία και να συμπροσεύχονται με τους Ορθοδόξους. Μάλιστα δε, αν παρακολουθούν τη Λειτουργία μετά πίστεως και ευλαβείας, ημείς οφείλομεν διδόναι το αντίδωρον και τον αγιασμό, χριστιανοί γαρ εισί . Δεν μπορούν φυσικά να λάβουν την Θεία Κοινωνία επειδή  εσχισμένοι εισίν αφ’ ημών διά τινα ζητήματα της πίστεως και εισίν ετερόδοξοι.

Συμπερασματικά, ο Γεννάδιος Σχολάριος τον οποίον οι σύγχρονοι ορθόδοξοι θεωρούν ως εμπνευστή του "αντιπαπικού" αγώνα τους, θεωρώντας τους αιρετικούς και αβάπτιστους και μη χριστιανούς, αναφερόμενος στους καθολικούς μιλάει για σχίσμα διά τινα ζητήματα της πίστεως γεγονός που τους καθιστά ετερόδοξους και όχι αιρετικούς. Και αυτό επειδή γνώριζε πολύ καλά ότι ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή υπάρχει Σχίσμα, δηλαδή διαίρεση της Ιεραρχίας και αποκαλεί τους Λατίνους ετεροδόξους, δηλαδή που έχουν διαφορετική άποψη (οχι πίστη) σε επιμέρους θέματα τα οποία ειναι συζητήσιμα πχ ένζυμος ή άζυμος άρτος, η θέση του Πάπα μέσα στην Εκκλησία κλπ και όχι στις αρχές της αποστολικής πίστης όπως αυτή εκφράστηκε απο τις Επτά Οικουμενικές Συνόδους. Δεν τους θεωρεί αιρετικούς επειδή αιρετικοί είναι όσοι δεν πιστεύουν στην Αγία Τριάδα και στην Θεότητα του Ιησού Χριστού ή έχουν διαφορετική χριστολογία όποτε και σωτηριολογία.

Έναν αιώνα αργότερα δημιουργείται σοβαρή ένταση στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών με την προσχώρηση των Ουκρανών και Ρουμάνων στην Καθολική Εκκλησία, γεγονός που κλονίζει την όποια εμπιστοσύνη είχε η Ορθοδοξία έναντι της Ρώμης με αποτέλεσμα να ανέβουν οι τόνοι.

Και φτάνουμε στις αρχές του 18ου αιώνα επί της μακράς αρχιερατείας του Πάπα Κλήμη ΙΑ' (1700-1721) όπου οι σχέσεις καθολικών και ορθοδόξων περνούσαν πάλι μια φιλική περίοδο, αρχικά τουλάχιστον. O Πάπας καταγόταν από την αρβανίτικη οικογένεια των Λάτση. Ο μακρινός προπάππους του Μιχαήλ Λάτσης ήρθε το 1464 στην Ιταλία μαζί με τον Γεώργιο Καστριώτη, Για αυτό το λόγο από μικρός έδειξε ιδιαίτερη κλίση προς τα ελληνικά αλλά και την ορθόδοξη λειτουργία. Μετέφρασε στα ιταλικά ομιλίες του Σοφρωνίου Ιεροσολύμων καθώς και ένα βυζαντινό έργο με τίτλο "Ο μονόλογος των Ελλήνων". Κατά την αρχιερατεία του μετέβαινε κάθε χρόνο στις 2 Μαίου στον Ελληνικό Ναό του Αγίου Αθανασίου στο κέντρο της Ρώμης για την εορτή του Αγίου όπου τελούσε αρχιερατική Θεία Λειτουργία ανάμεσα στους μαθητές του ομώνυμου Ελληνικού Κολεγίου εκ των οποίων πολλοί μετά το πέρας των σπουδών τους επιστρέφουν στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, χειροτονούνται ιερείς, κάποιοι μάλιστα και μητροπολίτες και ποιμαίνουν το ορθόδοξο ποίμνιο με μεγάλο αποστολικό ζήλο χωρίς φιλολατινική προπαγάνδα.  Το γεγονός της Λειτουργίας εκείνη την περίοδο προκαλεί περισσότερο θετικές εντυπώσεις στην Ανατολή, ακριβώς επειδή οι σχέσεις ήταν φιλικές, σε σημείο μάλιστα που και τα τέσσερα πρεσβυγενή Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων στέλνουν τους αποκρισάριούς τους στη Ρώμη για να τον ευχαριστήσουν.

Δύο από τους τέσσερις Πατριάρχες όμως προχωρούν ένα βήμα παραπέρα και προσχωρούν στην Καθολική Εκκλησία. Πρόκειται για τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σαμουήλ Καπασούλη και τον Πατριάρχη Αντιοχείας Κύριλλο ΣΤ'. Στην παρέα τους θα προστεθεί και ο Τύρου και Σιδώνος Ευθύμιος, Το γεγονός αυτό ταρακουνάει συνθέμελα την Ορθοδοξία και πλήττει το γόητρο των Πατριαρχείων και προκαλεί την έντονη δυσαρέσκεια του Σουλτάνου που δεν έβλεπε με καλό μάτι την προσέγγιση Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας.

Αφού οι δύο Πατριάρχες αντικαθίστανται με Σουλτανικό Φιρμάνι, συγκαλείται στην Κωνσταντινούπολη το 1716 Πανορθόδοξη Σύνοδος γεμάτη οργή για τα παραπάνω γεγονότα και υπό την πίεση του Σουλτάνου και την ανησυχία για περαιτέρω διαρροές,  για πρώτη φορά πρωτοεμφανίζεται ο υποτιμητικός όρος "παπισμός" και η έμμεση αναφορά οτι αποτελεί αίρεση.

Μεταξύ άλλων το συνοδικό κείμενο αναφέρει:

«….. Αι γαρ θείαι Γραφαί αυταί εαυτάς ουδαμώς ανατρέπουσιν. Έστωσαν παράδειγμα οι νυν Παπισταί, ….. Ή πως εκ των Γραφών αποδείξωσι την θρυλλουμένην του Πάπα μοναρχίαν, ….. ή πως αν αποδείξειαν και εκ του Υιού το Πνεύμα εκπορεύεσθαι, ….. Άπερ εκείνοι, ίνα αποδείξωσιν τας θείας νοθεύουσι βίβλους, τας μεν προστιθέντες, τας δε αφαιρούμενοι…..  Αυτά ταύτα ποιούσι και πάντες οι λοιποί των αιρετικών….. «….. Ύστερον μέντοι προ χρόνων τινών επηρεία του πονηρού ο Ρώμης πάπας αποσφαλείς και εις αλλόκοτα δόγματα και καινοτομίας πεσών, απέστη της ολομελείας του σώματος της ευσεβούς Εκκλησίας και απεσχίσθη. και νυν εστιν οίον διερρωγός τι τεμάχιον του όλου ιστίου της πνευματικής ολκάδος της Εκκλησίας, όπερ εκ πέντε πρότερον συνίστατο και συνέρραπτο μερών…... «….. και συγκατατιθέμεθα τοις κατά διαφόρους καιρούς συντεθειμένοις συμβόλοις πίστεως παρά ταις των Λατίνων εκκλησίαις….. ουδέ γαρ ουδέ ημείς ετέραν δεχόμεθα πίστιν, ουδ’ άλλο τι σύμβολον….. Τα δε παρά Λατίνων συντεθέντα ημείς αποπτύομεν και αποβαλλόμεθα…..»  «….. Διό και τους προστιθέντας και μικρόν τι μόριον λέξεως, πολλού και δει λέξιν ολόκληρον, ή τρόπω προσθήκης ή εξηγήσεως λόγω και ερμηνείας εν τούτω τω ιερώ Συμβόλω, ή αφαιρούντες εκ τούτου, ουκ αποδεχόμεθα. οι γαρ τότε άγιοι Πατέρες τους αφαιρούντας ή προστιθέντας εις αυτό λέξιν τινα ή μόριον λέξεως αναθεματίζουσιν…..» . «….. Ωσαύτως και τα θεία μυστήρια της ευχαριστίας παρ’ ημών δια των δυο ειδών μεταδίδοται τω λαώ, και ουχ ως οι Λατίνοι Παπισταί κακώς ποιούντες του ενός μόνου είδους, παρά την του Κυρίου παράδοσιν, μεταδιδόασι τω λαώ, ό και ανωτέρω δια πολλών διηλέγξαμεν…... «….. Το δε καθαρτήριον πυρ, το υπό των Παπιστών αναπλασθέν επί τω χρηματίζεσθαι παρά των απλουστέρων, τούτο ουδ’ ακούσαι ανεχόμεθα όλως…..». «….. Ει δε τις ποτε συγκατάβασις και οικονομία εγένετο, ίσως εν όσοις τρόπω συμβουλής περί έθη και τάξεις και συνηθείας μακράς ωκονομήθη, αλλ’ ουκ εν όσοις περί πίστεως και δογμάτων ο λόγος….. Εν γαρ τοις θείοις δόγμασιν ουδαμού χώραν έχει ποτέ η οικονομία ή συγκατάβασις. ταύτα γαρ ασάλευτα εισι, και υπό πάντων των Ορθοδόξων ως απαράβατα εν πάση ευλαβεία διαφυλάττονται. και ο μικρόν τι τούτων παραβαίνων, ως σχισματικός και αιρετικός κατακρίνεται και αναθεματίζεται, και ακοινώνητος παρά πάσι λογίζεται. Τας μέντοι ληστρικάς Συνόδους των αιρετικών, ως την εν Εφέσω ποτέ των Αρειανών – ου την των Παπιστών ουδόλως δεχόμεθα, και μάλιστα το εν Φλωρεντία Καϊαφικόν συνέδριον, ως ληστρικόν τε και βίαιον….. αλλά τον Πάπαν εσχηκός και αντιφθεγγόμενον, δηλαδή κρινόμενον και εναγόμενον, και κριτήν τον αυτόν επί θρόνου δικάζοντα και αποφαινόμενον κατά το αυτώ αρέσκον, πάντως τυραννικώς και αθέσμως….. ουδόλως παραδεχόμεθα, αλλά και αποστρεφόμεθα και καταδικάζομεν…..»

Τί άλλαξε στην πίστη των Δυτικών από την εποχή του Γεννάδιου μέχρι το 1716 και έγιναν ξαφνικά αιρετικοί? Απολύτως τίποτα. Επρόκειτο για μια προσπάθεια σπίλωσης της Ρώμης στην προσπάθειά να μην προσχωρήσουν και άλλοι ορθόδοξοι στον καθολικισμό. Η Σύνοδος αυτή δεν ήταν αρκετή για να συγκρατήσει την ένωση τοπικών ορθοδόξων εκκλησιών με τη Ρώμη. Οπότε το 1722, μόλις πέντε χρόνια αργότερα, συνεκλήθη πάντα στην Κωνσταντινούπολη νέα Πανορθόδοξη στην προσπάθειά της να εμποδίσει την ένωση του Πατριαρχείου Αντιοχείας ως Εκκλησία με τη Ρώμη, ανεπιτυχώς, επειδή αυτή συντελέστηκε τελικά δύο χρόνια αργότερα. 

Η νέα αυτή Σύνοδος στην εγκύκλιό της προς τους Ορθοδόξους της Αντιόχειας αναφέρει μεταξύ άλλων τους Παπικούς, ως κενοφωνούντες, νεωτεριστές, κακοδόξους και κακόφρονες, ψεύτες, καινοτόμους και νεωτεριστές, διαφθορείς και νοθευτές:

«….. να εμφολεύωσι και να είναι εγκατεσπαρμένα λεληθότως εις τας ψυχάς των χριστιανών της Λατινικήςκακοδοξίας και κακοφροσύνης τα δόγματα ή μάλλον ειπείν νεωτερίσματα και της αληθούς πίστεως ημαρτημένα και απεσχοινισμένα φρονήματα, ….. μη εξαπατάσθαι ραδίως μηδέ ανοίγειν τα ώτα ταις τωνΛατίνων κενοφωνίαις, αλλ’ ουδέ παραδέχεσθαι τους νεωτερισμούς αυτών και όσα κατά απάτην ψευδή και ολέθρια δόγματα με σοφιστικά επιχειρήματα σπεύδουσι να εγκατασπείρουν εις τας ψυχάς υμών….. Όθεν και ημείς πρώτον περί τούτου του μέρους θέλομεν συντύχει και θέλομεν αποδείξει, ότι είναι ανυπόστατος και ψευδής η τοιαύτη τυραννική εξουσία και μοναρχία του Πάπα. και ταύτης ως επισφαλούς αρχής αναιρεθείσης, θέλουν συναναιρεθή επομένως και μετ’ ευκολίας και όσα εκ ταύτης της αρχής αναφύονται και παραβλαστάνουσι της κακοδοξίας τα ζιζάνια…..»  «….. Όταν δε πάλιν λέγουσιν οι Παπισταί, ότι μόνου του Πέτρου εδόθη η προστασία και η κυβέρνησις της οικουμένης, τους αποκρινόμεθα, ότι ψεύδονται…..» . «….. Αλλά, καθώς είπομεν, όχι μόνον τα δόγματα της ευσεβούς πίστεως, αλλά και τας παραδόσεις και τάξεις της Εκκλησίας ανέτρεψαν και διέφθειραν οι κατά πάντα καινοτομούντες Λατίνοι, εναντιούμενοι και τη ευαγγελική διδασκαλία και τοις αποστολικοίς κανόσι και εις τας ιεράς Συνόδους και απλώς ειπείν εις τους Πατέρας της Εκκλησίας και τας εξ αρχής φυλαττομένας παρ’ ημών πάντων των ευσεβών παραδόσεις της Εκκλησίας….. Όθεν και συμβουλεύομεν πατρικώς και πνευματικώς όλους….. να απέχετε μακράν από τας καινοτομίας και τους νεωτερισμούς των Λατίνων, οι οποίοι δεν άφησαν κανένα δόγμα και μυστήριον και παράδοσιν της Εκκλησίας οπού να μην το φθείρουν και να το νοθεύσουν…..» .

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν οι αφελείς και ανιστόρητες κατηγορίες περί καινοτομιών των Λατίνων, οτι δηλαδή στην αρχαία Εκκλησία υπήρχε μόνο ένα τυπικό, το ορθόδοξο και οτι οι καθολικοί έκαναν νέα λειτουργία, νέα άμφια, ψαλμωδίες μετά το σχίσμα του 1054 αποτελούν προιόν άγνοιας των ορθοδόξων πατριαρχών ή εσκεμμένη συκοφαντία. Ο σκοπός ήταν να εμποδίσουν την διαρροή των πιστών προς τη Ρώμη και να κρατήσουν τα σουλτανικά προνόμιά τους. Ούτε μπορούμε να γνωρίζουμε το λόγο της αθρόας ένωσης με τη Ρώμη εκείνη την περίοδο. Αν δηλαδή οι ορθόδοξοι έβλεπαν στους καθολικούς την πίστη, την ευσέβεια, την ενάρετη χριστιανική μαρτυρία που έλειπε από μεγάλο μέρος του ορθοδόξου κλήρου εκείνη την εποχή όπου σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες επικρατούσε η διαφθορά, η σιμωνία και η άφεση αμαρτιών επί πληρωμή. Άλλωστε πολλοί Μητροπολίτες εκείνη την περίοδο καλούσαν τους Ιησούιτες να κηρύττουν στις ορθόδοξες ακολουθίες και τους καπουκίνους να εξομολογούν το ορθόδοξο ποίμνιο λόγω της αδιαφορίας και της στοιχειώδους έλλειψης μόρφωσης του Ορθόδοξου κλήρου. 

Σήμερα πλέον οι σχέσεις των δύο Εκκλησιών επισήμως κινούνται σε νέο αδελφικό πλαίσιο αν και η πλειοψηφία συνεχίζει να έχει τις απόψεις των δυο παραπάνω Συνόδων που όπως είπαμε, οι όροι που χρησιμοποιούν οφείλονται καθαρά σε γεωπολιτικούς λόγους και όχι δογματικούς. Μάλιστα περισσότερο κακό έκαναν στην Ορθοδοξία αφού οδήγησαν στο φαινόμενο των "ορθόδοξων τζιχαντιστών" κατά την έκφραση του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα. Από την άλλη πλευρά βέβαια η νοοτροπία της Ρώμης να στέλνει μισσιονάριους στην χριστιανική Ανατολή  που την θεωρούσε πεδίο ιεραποστολής,  φέρει μεγάλο μέρος ευθύνης για αυτή την κατάσταση. 

Η Αχειροποίητος, το αρχαίο λατρευτικό κέντρο της Εκκλησίας της Ρώμης

Η εικόνα του Χριστού Σωτήρα στη Ρώμη, γνωστή ως Αχειροποίητη

Οι περισσότεροι καθολικοί και όχι μόνο, πιστεύουν ότι το σημαντικότερο προσκύνημα στη Ρώμη είναι ο Άγιος Πέτρος στο Βατικανό και ότι αποτελεί την Μητρόπολη της αιώνιας πόλης. Κάνουν λάθος.

Ο Καθεδρικός Ναός της Ρώμης είναι η Πατριαρχική Αρχιβασιλική του Αγίου Ιωάννη στο Λατερανό, αφιερωμένη στο Χριστό Σωτήρα και στους Αγίους Ιωάννη Πρόδρομο και Ιωάννη Ευαγγελιστή. Κτίσθηκε στα χρόνια του Αγίου Κωνσταντίνου του Μεγάλου πριν την μεταφορά της πρωτεύουσας στη Νέα Ρώμη και είναι η μοναδική από τις πέντε Βασιλικές της Ρώμης στην οποία υπάρχει ο επισκοπικός Θρόνος του Πάπα. Σημειωτέον ότι στον Άγιο Πέτρο του Βατικανού δεν υπάρχει επισκοπικός θρόνος του πάπα Ρώμης.

Απέναντι από το μητροπολιτικό Ναό διασώζεται τμήμα από το παλαιό παπικό ανάκτορο στο οποίο διέμεναν οι πάπες μέχρι τον 14^ο αιώνα. Στο εσωτερικό του υπάρχει το ιδιωτικό παρεκκλήσι των Παπών αφιερωμένο στον Άγιο Λαυρέντιο (Sanctus Laurentius in Palatio) γνωστό ως SANCTA SANCTORUM το οποίο ανάγεται στον 6^ο αιώνα.

Η ονομασία SANCTA SANCTORUM (Άγια των Αγίων) αποτελεί αναφορά στον εσωτερικό χώρο του Ναού του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα όπου φυλασσόταν η κιβωτός της Διαθήκης και μόνο ο αρχιερέας μπορούσε να εισέλθει.

Πάνω από την είσοδο στην αψίδα υπάρχει η επιγραφή NON EST IN TOTO SANCTIOR ORBE LOCUS "Δεν υπάρχει ιερότερος τόπος σε όλο τον κόσμο". Στην κόγχη του παρεκκλησίου πάνω από την Αγία Τράπεζα υπάρχει μια προεικονομαχική εικόνα φτιαγμένη από κερί, γνωστή ως η Αχειροποίητη του Σωτήρα. Σύμφωνα με τον θρύλο ο άγιος Λουκάς ξεκίνησε να ζωγραφίζει την εικόνα και οι άγγελοι την ολοκλήρωσαν.

Το εσωτερικό του παπικού παρεκκλησίου

Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές η εικόνα ζωγραφίστηκε στη Ρώμη τον 5^ο/6^ο αιώνα ενώ κατά άλλους εστάλη ως δώρο από τον αυτοκράτορα Ηράκλειο προς τον πάπα Ιωάννη Δ’ (640-642). Στο Παρεκκλήσιο τοποθετήθηκε από τον πάπα Γρηγόριο Β' το 730, όπου και παραμένει μέχρι τις μέρες μας.

Σήμερα, μόνο ελαφρά ίχνη παραμένουν από τα αρχικά υλικά της βαφής. Ο Χριστός απεικονίζεται ένθρονος ως Διδάσκαλος με φωτοστέφανο με σταυρό κρατώντας στο αριστερό χέρι το ρολό του Νόμου και ευλογώντας με το δεξί.
Η εικόνα υπέστη αρκετές αλλαγές και το πρόσωπο έλαβε τη σημερινή του μορφή όταν ο Πάπας Αλέξανδρος Γ’ (1159-1181) , τοποθέτησε πάνω από την αρχική μια καινούργια απεικόνιση ζωγραφισμένη σε μετάξι. Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄(1189-1216) κάλυψε το υπόλοιπο της ιερής εικόνας με ανάγλυφο ασήμι,  ενώ άλλα διακοσμητικά στοιχεία που προστέθηκαν αργότερα άλλαξαν εντελώς την μορφή της εικόνας. Η εικόνα, καθαρίστηκε την δεκαετία του 1990 και αποκαταστάθηκε μερικώς. Οι θύρες με ανάγλυφο ασήμι που προστατεύουν την εικόνα, είναι του 15ου αιώνα. Το κουβούκλιο από μέταλλο και επιχρυσωμένο ξύλο, αντικατέστησε ένα παλαιότερο του Caradaossi (1452-1527), που χάθηκε κατά τη λεηλασία της Ρώμης από τους άγγλους το 1527.

Ήδη από την εποχή του Πάπα Σεργίου Α’ (687-701) υπάρχουν γραπτές αναφορές ότι η εικόνα περιφερόταν δημόσια κάθε χρόνο σε ορισμένες εορτές. Μάλιστα ο πάπας Στέφανος Β’ (752-757), σήκωσε την εικόνα στους ώμους του σε μια λιτάνευσή της με σκοπό να αντιμετωπίσει την απειλή εισβολής από τους Λομβαρδούς.

Κατά την διάρκεια του μεσαίωνα ο πάπας και οι επτά καρδινάλιοι επίσκοποι τελούσαν λειτουργίες στο παρεκκλήσιο και φιλούσαν ευλαβικά τα πόδια της εικόνας. Από τον ένατο αιώνα μάλιστα στην Εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ξεκινούσαν ταυτόχρονα δύο λιτανείες, η μια με την εικόνα του Σωτήρα από το Λατερανό και η άλλη με την εικόνα της Θεοτόκου “Salus Populi Romani” από τoν Ναό Santa Maria Maggiore και συναντιούνταν στο ενδιάμεσο του δρόμου που ενώνει τις δύο εκκλησίες.

Από τον 14^ο αιώνα και μετά όταν το Λατερανό εγκαταλείφτηκε, η ευλάβεια προς την εικόνα έπεσε σε μερική λήθη. Πολλοί Ρωμαίοι όμως ακόμα και σήμερα τιμούν αυτή την εικόνα θεωρώντας την τελευταία ελπίδα σε καταστροφές και δύσκολες στιγμές της πόλης τους.

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει και η Αγία Τράπεζα του παρεκκλησίου επειδή μέσα σε αυτήν φυλάσσονται τεμάχια λειψάνων όλων των πρωτομαρτύρων της Ρωμαϊκής Εκκλησίας. Μάλιστα παλαιότερα φυλάσσονταν και οι τίμιες κάρες των κορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, που μεταφέρθηκαν στο κουβούκλιο πάνω από την Αγία Τράπεζα στον Άγιο Ιωάννη το Λατερανό καθώς και η τιμία κάρα της αγίας Αγνής που μεταφέρθηκε στον ομώνυμο Ναό στην piazza Navona, τόπο του μαρτυρίου της (στάδιο του Διοκλητιανού) . Μέσα στην Αγία Τράπεζα υπήρχε επίσης τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου που έφερε η αγία Ελένη από τα Ιεροσόλυμα, επιστρέφοντας στη Ρώμη, στο παλάτι της που βρισκόταν δύο βήματα από το Λατερανό. Τεμάχια ανήκουν στους αγίους Αγαθή, Μαρκελλίνο, Φηλικίτη, Ταρκίσιο, Λαυρέντιο, Ιωάννη και Παύλο, Κοσμά και Δαμιανό κλπ. Υπάρχουν επίσης πέτρες και χώμα από τους Αγίους Τόπους που έφερναν οι προσκυνητές τους πρώτους αιώνες. Για αυτό ακριβώς το λόγο το παρεκκλήσιο δικαιολογημένα ονομάστηκε Άγια των Αγίων επειδή περιέχει ότι ιερότερο και πολυτιμότερο μπορεί να καυχηθεί η Πρεσβυτέρα Ρώμη. Αρκετές από τις λειψανοθήκες φέρουν ελληνικές επιγραφές μαρτυρώντας έτσι την εκτεταμένη χρήση της ελληνικής γλώσσας στην Ρωμαϊκή Θεία Λατρεία τους 6 πρώτους αιώνες. Μέρος των λειψάνων μεταφέρθηκαν στο Βατικανό το 1905.

Η πρόσφατη ανακαίνιση στα μέσα της δεκαετίας του 1990 έφερε στο φως μοναδικής ομορφιάς αγιογραφίες και ψηφιδωτά μιας άγνωστης ρωμαϊκής σχολής του 12^ου αιώνα που φέρουν την υπογραφή του Cosmati. Μια επιγραφή με όμορφα λατινικά γράμματα μαρτυρεί ότι  MAGISTER COSMATUS FECIT HOC OPUS (ο άρχοντας Κοσμάτος έφτιαξε αυτό το έργο).

Το δάπεδο του Ναού αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα της εργασίας του Κοσμάτου. Στο θόλο του μικρού ναού μια αγιογραφία απεικονίζει τα τέσσερα σύμβολα των Ευαγγελιστών, έναν άγγελο, ένα λιοντάρι, ένα ταύρο και έναν αετό που ψέλνουν αδιάκοπα προς το Θεό.

Στους τοίχους βλέπουμε σκηνές από το μαρτύριο των αγίου Στεφάνου του Διακόνου και πρωτομάρτυρα της Εκκλησίας, το μαρτύριο των αγίων Πέτρου και Παύλου, Λαυρεντίου διακόνου και άλλων. Μαρτύρια που μετέτρεψαν τη Ρώμη σε ιερό τόπο.

Τέλος, ως αποκορύφωμα στο θόλο υπάρχει ένα πανέμορφο ψηφιδωτό με το Χριστό Παντοκράτορα μαζί με τους αγγέλους το οποίο είναι του 9^ου αιώνα.

Το μαρτύριο του Αποστόλου Παύλου

Το μαρτύριο του Αποστόλου Πέτρου

τα σύμβολα των τεσσάρων ευαγγελιστών

Το μαρτύριο του Αγίου Λαυρεντίου

Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ γονατιστός ανάμεσα στους Αγίους Πέτρο και Παύλο προσφέρει στο Χριστό το παρεκκλήσιο

Ο Χριστός Παντοκράτωρ - 9ος αιώνας

Την δική της Ουνία λανσάρει η Ορθόδοξη Εκκλησία

Σε μια πρωτοφανή κίνηση για τα εκκλησιαστικά δεδομένα προχώρησε η Ορθόδοξη Εκκλησία, εισάγοντας στην λατρευτική ζωή της την…καθολική Θεία Λειτουργία! Όλες οι φωτογραφίες του άρθρου είναι από ακολουθίες "λατινορθόδοξων".

Όσο και αν φαίνεται απίστευτο, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία της Διασποράς (ROCOR) που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας, στην τελευταία της Σύνοδο που έλαβε χώρα στη Νέα Υόρκη το Μάιο του 2011, μετά από πρόταση του Μητροπολίτη και Πριμάτου Ιλαρίωνος, αποφάσισε την ίδρυση ενός "Βικαριάτου για το Δυτικό Τυπικό" που αφορά περίπου 30 κοινότητες που βρίσκονται διάσπαρτες στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία και Μεγάλη Βρετανία.

Δεν πρόκειται λοιπόν για την τελευταία γκάφα ολκής από κάποιον ορθόδοξο ιερέα που μάλωσε με τον επίσκοπό του και ίδρυσε μια δική του εκκλησία, ούτε για παλαιοημερολογίτες που μας  έχουν συνηθίσει σε απαράδεκτες δηλώσεις και κινήσεις.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία λοιπόν δυστυχώς φαίνεται να έχει δύο μέτρα και δύο σταθμά. Έχει στείλει και αυτή αιρετικούς στην πυρά, έχει πουλήσει και αυτή συγχωροχάρτια αλλά κατηγορεί μόνο τους καθολικούς για αυτά και δηλώνει οτι η ίδια ουδέποτε τα έπραξε.

Έχει καταδικάσει τις ελληνόρρυθμες καθολικές εκκλησίες ως ύπουλες και επικίνδυνες για την Ορθοδοξία. Επί χρόνια η ίδια είχε μπλοκάρει τον διάλογο με την Καθολική Εκκλησία λόγω της αναγέννησης των Ελληνοκαθολικών Εκκλησιών στην Ανατολική Ευρώπη, οι οποίες δεν έκαναν τίποτα περισσότερο από το να διεκδικήσουν τους Ναούς και την ακίνητη περιουσία τους που είχαν αποδοθεί από τα άθεα κομουνιστικά καθεστώτα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Για την τελευταία όμως, οι ελληνόρρυθμοι δεν έχουν δικαίωμα ύπαρξης και είτε πρέπει να γίνουν λατίνοι, είτε να "επιστρέψουν" σαν απολωλότα πρόβατα στο μαντρί.

Εδώ στην Ελλάδα, χρησιμοποίησε κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο ώστε οι ελληνόρρυθμοι πρόσφυγες του 1922 να μην έχουν που την κεφαλήν κλίναι, επιστράτευοντας μέχρι και την Αστυνομία να συλλάβει τους ελληνόρρυθμους ιερείς ως απατεώνες.

Τώρα κατασκευάζει και αυτή τον δικό της "Δούρειο Ίππο" και στέλνει τους δικούς της "λύκους ντυμένους πρόβατα" εν μέσω των αφελών καθολικών πιστών για προσηλυτιστικούς και οικονομικούς λόγους.

Δεν πρόκειται απλά για μια απαράδεκτη κίνηση, αλλά στην ουσία για άρνηση του εαυτού της και των αρχών της. Μία αναίρεση της απολογητικής της στην οποία βασίζει αιώνες τώρα την "ανωτερότητά" της. Η ορθόδοξη εκκλησία στηρίζει την ανωτερότητά της και στην Λειτουργία της, κατηγορώντας ως αιρετική ή ακόμα χειρότερα και ως άκυρη την Καθολική Λειτουργία και τον τρόπο τέλεσης των μυστηρίων. Έχουν χυθεί ποτάμια από μελάνι για το πότε πρέπει να γίνεται η επίκληση του Αγίου Πνεύματος, αν η καθαγίαση των τιμίων Δώρων γίνεται με τα Λόγια του Κυρίου ή την επίκληση, για την χρήση άζυμου άρτου, για το αν το Πιστεύω πρέπει να λέγεται μετά το Ευαγγέλιο ή πριν την Αναφορά και άλλες τάχα "καινοτομίες" και "δισεπίλυτες διαφορές" που δήθεν κάνουν τεράστιο το χάσμα ανάμεσα στις δύο εκκλησίες. Τώρα βγάζει νοκ-άουτ και προδίδει τους ίδιους τους μεγάλους της Θεολόγους που καταπολέμησαν τις "λειτουργικές κακοδοξίες" της Ρώμης όπως ο Νικόλαος Καβάσιλας, Γρηγόριος Παλαμάς, Μάρκος Ευγενικός, Νικόλαος Γκογκόλ, Δημήτριος Στανιλοάε κλπ οι οποίοι απορρίπτουν την Καθολική Λειτουργία αιώνες τώρα ως άκυρη, όχι μόνο λόγω "κακοδοξίας" αλλά και λόγω "κακοπραξίας". Και δεν αναφέρονται για τις λειτουργίες σε τσίρκα, ντίσκο κλπ αλλά για το ρωμαικό τυπικό καθεαυτό.

Ουκ απαρνησόμεθά σε, φίλη Ορθοδοξία? Περασμένα μεγαλεία. Ενώ οι μεγάλοι οίκοι μόδας της κακόδοξης Δύσης κάνουν φέτος στροφή προς το Βυζάντιο και δεν μας αφήνουν πολλές επιλογές για το μέλλον παρά να ντυνόμαστε σαν τον Ιουστινιανό και την Θεοδώρα, η Ορθόδοξη Εκκλησία κοιτάζει πλέον τα "κακόδοξα" λειτουργικά έθιμα της Δύσης "με άλλο μάτι" και κατέχει πλέον στα χέρια της για τον προσηλυτισμό των "λευκών δαιμόνων" όπως αποκαλεί ο Ιουστίνος Πόποβιτς τους καθολικούς, ένα ισχυρό όπλο: την ίδια την Θεία Λειτουργία του Πάπα. Μάλιστα την αναβαπτίζουν ως "Θεία Λειτουργία του Αγίου Γρηγορίου του Διαλόγου" που δήθεν τελούνταν στην "Ορθόδοξη Δύση" πριν το Σχίσμα, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για την τυπική έκδοση της Οικουμενικής Συνόδου του Τρέντο, επικυρωμένης από τον Πάπα Πίο Ε'.

Ειλικρινά, κρίμα.

Πηγή: Chiesa Ortodossa Russa in Italia

"Asperges me" από ουνίτη ορθόδοξο ιερέα

Μετά την Μαδρίτη. Πώς ο Βενέδικτος ΙΣΤ' έδωσε νέα πνοή στις ΠΗΝ

Τουλάχιστον τρεις είναι οι καινοτομίες που χαρακτηρίζουν με αυτόν τον  Πάπα τις Παγκόσμιες Ημέρες Νεολαίας: οι στιγμές σιωπής, η πολύ νεαρή ηλικία, και το πάθος για την μαρτυρία της πίστης στον κόσμο.

Είναι προφανές ότι ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ βλέπει την Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας, ως μια κορυφαία στιγμή της αποστολής του ως Διάδοχος του Πέτρου.

Με μια απλή εξωτερική ματιά, οι τελευταίες τρεις παγκόσμιες συγκεντρώσεις (Κολωνία, Σύδνευ και Μαδρίτη) φανερώνουν τουλάχιστον τρία νέα ξεχωριστά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που εμφανίστηκαν στη Μαδρίτη, με έντονη προβολή.

Μια παρατεταμένη σιωπή, εντονότατη, που εμφανίζεται σε σημαντικές στιγμές, σε ένα κύμα νέων που μέχρι λίγες στιγμές πριν, πανηγύριζαν μέσα σε ένα κλίμα ατέλειωτης χαράς.

Ο Δρόμος του Σταυρού είναι μία από εκείνες τις στιγμές. Μια άλλη, ακόμη πιο εντυπωσιακή, είναι η τελετή της Αγίας Ώρας με την προσκύνηση του Ευχαριστιακού Ιησού στη νυχτερινή Αγρυπνία. Η τρίτη είναι η στιγμή της Κοινωνίας κατά την διάρκεια της τελευταίας Θείας Λειτουργίας.

Η σιωπηλή λατρεία του Ευχαριστιακού Ιησού στην Τελετή της Αγίας Ώρας, αποτελεί μια καινοτομία που εισήγαγε ο Βενέδικτος ΙΣΤ' στην Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας. Ο Πάπας γονατίζει και μαζί του γονατίζουν στη γυμνή γη εκατοντάδες χιλιάδες νέοι. Όλοι γονατισμένοι, όχι προς στον Πάπα, αλλά προς Εκείνον "τον Άρτον ημών τον επιούσιον", που είναι ο Ιησούς. Η βίαιη καταιγίδα που προηγήθηκε της Ευχαριστιακής Λατρείας στη Μαδρίτη, δημιουργώντας σημαντική αναταραχή, έκανε ακόμα πιο εντυπωσιακή την ανατροπή που προκάλεσε στη συνέχεια μια τέτοια σιωπή. Και το ίδιο συνέβη και το επόμενο πρωί, στη Λειτουργία. Η απρόσμενη ακύρωση της μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας - για ανεξήγητους λόγους ασφαλείας - δεν προκάλεσε ταραχή ούτε απόσπαση της προσοχής μέσα στην πεδιάδα, πλημμυρισμένη από νέους, αλλά αντίθετα, μια ψύχραιμη και έντονη σιωπή που αποτελεί έκπληξη, μια μαζική «πνευματική Κοινωνία"  της οποίας δεν υπάρχει προηγούμενο.

Ένα δεύτερο διακριτικό χαρακτηριστικό αυτής της Παγκόσμιας Ημέρας Νεολαίας είναι ο πολύ μικρός μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων, 22 ετών.

Αυτό σημαίνει ότι πολλοί από αυτούς έλαβαν μέρος για πρώτη φορά. Ο Πάπας τους είναι ο Βενέδικτος ΙΣΤ', όχι ο Ιωάννης Παύλος Β', τον οποίο γνώρισαν μόνο σαν παιδιά. Αποτελούν μέρος μιας γενιάς πολύ νέων που είναι εκτεθειμένοι σε μια εκκοσμικευμένη κουλτούρα. Αλλά την ίδια στιγμή αποτελούν το σημείο ότι τα ερωτήματα σχετικά με τον Θεό και τον τελικό μας προορισμό είναι ζωντανά και παρόντα σε αυτή τη γενιά. Και αυτό που κινεί αυτούς τους νέους είναι ακριβώς αυτά τα ερωτήματα, στα οποία ένας Πάπας όπως ο Βενέδικτος ΙΣΤ ', προσφέρει απαντήσεις που είναι απλές, αλλά συνάμα δυναμικά προκλητικές και ελκυστικές.

Οι Βετεράνοι των Παγκόσμιων Ημερών Νεολαίας, ήταν παρόντες στη Μαδρίτη. Αλλά, ήταν κυρίως μεταξύ των δεκάδων χιλιάδων εθελοντών, οι οποίοι προσφέρθηκαν για τη διοργάνωση. Ή ανάμεσα στους πολυάριθμους ιερείς και μοναχούς/μοναχές που συνόδευσαν τους νέους, και των οποίων οι κλήσεις άνθησαν σε προηγούμενες Παγκόσμιες Ημέρες Νεολαίας. Είναι πιά αποδεδειγμένο ότι αυτές οι συναντήσεις αποτελούν φυτώριο για τους μελλοντικούς leadership των Καθολικών κοινοτήτων στον κόσμο.

Ένα τρίτο ξεχωριστό χαρακτηριστικό είναι η "ad extra" προβολή  αυτών των νέων. Δεν τους ενδιαφέρουν καθόλου οι εσωτερικές διαμάχες της Εκκλησίας για τον εκσυγχρονισμό της στους ρυθμούς της εποχής μας. Βρίσκονται έτη φωτός μακριά από το "Cahier de doléances" μερικών μεγαλύτερων αδελφών τους: για έγγαμους ιερείς, για γυναίκες ιερείς, για την μετάληψη των διαζευγμένων που ξαναπαντρεύτηκαν, για τη λαϊκή εκλογή των επισκόπων, για τη δημοκρατία μέσα στην Εκκλησία, κλπ κλπ.

Για τους νέους της Μαδρίτης, όλα αυτά είναι ασήμαντα. Για αυτούς αρκεί να είναι καθολικοί με τον τρόπο που ο Πάπας Βενέδικτος δείχνει και κάνει κατανοητό. Χωρίς εκτροπές, χωρίς εκπτώσεις. Αν είναι υψηλό το τίμημα με το οποίο λυτρωθήκαμε, το αίμα του Χριστού, υψηλή πρέπει επίσης να είναι η προσφορά ζωής των αληθινών Χριστιανών. Δεν είναι η εσωτερική αναδιοργάνωση της Εκκλησίας, αλλά το πάθος να δώσουν μαρτυρία για την πίστη τους που δραστηριοποιεί αυτούς τους νέους. Ο Πάπας ήταν έτοιμος να τους το πει με αυτά τα λόγια, στην ομιλία του διακόπηκε από την καταιγίδα:

"Αγαπητοί φίλοι, μην φοβάστε τον κόσμο, ούτε το μέλλον, ούτε την αδυναμία σας. Ο Κύριος επέτρεψε να ζήσετε σε αυτή τη στιγμή της ιστορίας, ώστε χάρη στην πίστη σας να συνεχίζει να αντηχεί το όνομά Του σε όλη τη γη."

Περί μάρκετινγκ και Καθολικής Εκκλησίας, Μέρος Β΄

Αναφερθήκαμε πρόσφατα στα περί μάρκετινγκ με τον οποίο πολλοί καθολικοί προσπαθούν να προβάλλουν την εκκλησία τους.
Πρόσφατα προβλήθηκε και ένα σχετικό σποτάκι στις ΗΠΑ για την Καθολική Εκκλησία που θυμίζει διαφήμιση πολυεθνικής ασφαλιστικής εταιρείας. Τα σχόλια δικά σας.

Το μυστικό

ο Πάπας των 33 ημερών Ιωάννης Παύλος Α΄ (1978)

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Με τον τίτλο «Ποτέ δεν είχα ακούσει τόσο ωραία λόγια», φράση που είπε ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Α’ Luciani, ο Πάπας των τριάντα τριών (33) ημερών, το περιοδικό “30 Days” (Ιούνιος Ιούλιος 2006) –το οποίο διευθύνεται από τον πρώην Πρωθυπουργό της Ιταλίας Giulio Andreotti– δημοσίευσε συνέντευξη που παραχώρησε στην Stefania Falasca ο Ισπανός Ιησουίτης Miguel Arranz. Ο Arranz συνόδευσε -προκειμένου να βοηθήση στην μετάφραση- τον Μητροπολίτη της Αγίας Πετρουπόλεως (Λένιγκραντ) Νικόδημο στην συνάντησή του με τον νεοεκλεγέντα Πάπα την 5η Σεπτεμβρίου του 1978 και, όπως είναι γνωστόν σε όσους παρακολουθούν τα εκκλησιαστικά πράγματα, ο Μητροπολίτης Νικόδημος, μετά την ιδιαίτερη αυτή συνομιλία, ξεψύχησε μπροστά στα πόδια του Πάπα.

Το γεγονός αυτό τάραξε τον νέο Πάπα και μάλιστα ύστερα από δυό ημέρες ο ίδιος ο Πάπας δημοσίως είπε: «Πριν 2 ημέρες πέθανε ο Μητροπολίτης Αγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος στα χέρια μου. Απαντούσα στην προσφώνησή του. Μπορώ να σας βεβαιώσω ότι ποτέ στην ζωή μου δεν είχα ακούσει τόσο ωραία λόγια για την Εκκλησία όσο τα λόγια που είπε εκείνος. Δεν μπορώ να τα ξαναπώ, παραμένει μυστικό».

Ποιά ήταν αυτά τα λόγια για την Εκκλησία που ενθουσίασαν τότε τον νέο Πάπα και παραμένουν ως μυστικό;

Στην συνέντευξή του ο Miguel Arranz, που ήταν παρών στην συνάντηση αυτή ως μεταφραστής, την οποία παραχώρησε στην Stefania Falasca, αναφέρθηκε στα γεγονότα που συνέβησαν εκείνη την ημέρα μπροστά στον Πάπα, κατά την επίσημη υποδοχή των ορθοδόξων αντιπροσωπειών προκειμένου να τον συγχαρούν, μετά την εκλογή και την ενθρόνισή του και, όπως προαναφέραμε, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «30 Days».

Στα εισαγωγικά σχόλια της Stefania Falasca, που προηγούνται της συνεντεύξεως, γράφεται ότι ο Μητροπολίτης της Αγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος ήταν τότε ηλικίας 49 ετών και «ένας εκ των λαμπροτέρων προσωπικοτήτων της Ορθοδοξίας, αλλά προ πάντων ένας των σπουδαιοτέρων μορφών στην ιστορία του Οικουμενισμού. Είχε λεπτή οικουμενική συνείδηση, που τον οδήγησε να εντείνη την επικοινωνία του με την Καθολική Εκκλησία και να μπη κάμποσες φορές στο Βατικανό για να συναντήση τον Πάπα Ρώμης στην εποχή μετά την Σύνοδο (την Β Βατικάνειο) στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, όταν συχνά διασταυρώθηκαν οι δρόμοι του Οικουμενισμού και της πολιτικής».

Ο Μητροπολίτης Νικόδημος ήταν Πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, το οποίο Τμήμα ιδρύθηκε το 1946. Πρώτος Πρόεδρός του ήταν ο Μητροπολίτης Νικόλαος και διάδοχός του ο Νικόδημος.

Επίσης, στον πρόλογο της συνεντεύξεως αυτής γράφεται:

«Ο Miguel Arranz, παλαιός πρόμαχος του Οικουμενισμού και τώρα συνταξιούχος, θυμάται ακριβώς εκείνη την εποχή, την μετά την Σύνοδο, σαν μια αθετημένη υπόσχεση: "Χωρίς να το διακηρύσσουν ανοικτά, οι Επίσκοποι της Ανατολής στην πραγματικότητα αναγνώριζαν τότε την θέση του Πάπα ως διαδόχου του Πέτρου. Τα ταξίδια τους στην Ρώμη ήταν πραγματικές επισκέψεις στο κατώφλι (ad limina) του Πέτρου. Τα κράτη τους πίεζαν (παρότρυναν) και έρχονταν στον Πάπα με την πίστη των υιών, ως υιοί μιας αδελφής Εκκλησίας. Ίσως η σχέση (δεσμός, ομολογία) μεταξύ του διαδόχου του Πέτρου και των Χριστιανών εκείνων των χωρών θα μπορούσε να βρη τρόπο να επιβληθή. Ίσως ήταν όλο μια απάτη, αλλά η επιστροφή για την ένωση φαινόταν σε κάποιες στιγμές πάρα πολύ εύκολη».

Φαίνεται ότι τα λόγια που άκουσε ο Πάπας από τον Μητροπολίτη Νικόδημο σχετίζονταν με «την ένωση των Εκκλησιών» μέσα στα πλαίσια του οικουμενισμού.

Διαβάζοντας κανείς ολόκληρη την συνέντευξη μπορεί να προσέξη μερικά ενδιαφέροντα σημεία.

Το πρώτο είναι ότι ο Μητροπολίτης Νικόδημος είχε επισκεφθή την Ρώμη για την κηδεία του Πάπα Παύλου ΣΤ’ και τέλεσε μνημόσυνο στην βασιλική του Αγίου Πέτρου στο οποίο «συμμετείχαν πολλοί εκπρόσωποι της ιεραρχίας της καθολικής Εκκλησίας». Ο αρχηγός των Ιησουϊτών P.Arrupe πρότεινε να τον φιλοξενήση όλο τον μήνα Αύγουστο, στην Βίλα Cavaletti στο Φρασκάκι μέχρι την εκλογή του νέου Πάπα, και ο Νικόδημος αποδέχθηκε την πρόσκληση και παρέμεινε στην Ιταλία μέχρι την εκλογή του νέου Πάπα.

Το δεύτερο σημείο είναι ότι, όπως γνωρίζουμε και από άλλα κείμενα, την 26η Αυγούστου του 1978 εξελέγη νέος Πάπας ο Luciani ως Ιωάννης-Παύλος Α’, παρά πάσα προσδοκία πολλών ανθρώπων. Βέβαια, για λίγο καιρό παρέμεινε στον θρόνο, γιατί λίγες ημέρες μετά την ενθρόνισή του, και μάλιστα, όταν κάποια ημέρα επρόκειτο να κάνη ριζικές αλλαγές στα ηγετικά στελέχη του Βατικανού, τα ξημερώματα βρέθηκε στο δωμάτιό του νεκρός. Γύρω από τον θάνατό του έχουν λεχθή πολλά, αλλά δεν είναι σκοπός μου να αναφερθώ στα θέματα αυτά, παρά μόνον να παρουσιάσω ο,τι λέγεται στην συνέντευξη αυτή.

Το γεγονός είναι ότι ο Luciani δεν ήταν το φαβορί για την εκλογή σε αυτό το ύπατο αξίωμα και γι’ αυτό η εκλογή του προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και έκπληξη. Μάλιστα, όπως διηγείται ο Arranz, όταν πήγαιναν μαζί με τον Νικόδημο, στην πλατεία του Αγίου Πέτρου για να ακούσουν την πρώτη ομιλία του νέου Πάπα, μετά την εκλογή του, περνούσε από εκεί ο Καρδινάλιος Willebrands, Πρόεδρος της Γραμματείας για την Χριστιανική ενότητα, ο οποίος «κατέβηκε από το αυτοκίνητό του και άρχισε να αναφωνή στον Μητροπολίτη Νικόδημο: " Ήταν το Άγιον Πνεύμα! Το Άγιον Πνεύμα!…"». Ο Μητροπολίτης Νικόδημος άκουγε με μεγάλη έκπληξη αυτά τα λόγια. Μάλιστα ο ίδιος ο Πάπας εκείνη την ημέρα στην πρώτη ομιλία του είπε: «Χθες το πρωΐ πήγα να ψηφίσω…. Ποτέ δεν φανταζόμουν …ποτέ».

Το τρίτο σημείο είναι ότι ο Μητροπολίτης Νικόδημος επεδίωξε να συναντήση τον Πάπα κατ’ ιδίαν και να έχη μια ιδιαίτερη συνομιλία μαζί του, παρά το ότι δεν προβλεπόταν από το πρόγραμμα και το αυστηρό πρωτόκολλο των ημερών εκείνων. Είχε προσδιορισθή ο Πάπας να συναντήση όλες τις ορθόδοξες αντιπροσωπείες που πήγαν στην ενθρόνισή του, κατά την 5η Σεπτεμβρίου, αλλά αυτή ήταν μια τυπική και γενική συνάντηση. «Προσωπικές συνομιλίες με τους εκπροσώπους δεν ήταν στο πρόγραμμα για εκείνη την επίσκεψη». Όμως, «ο Νικόδημος ήθελε να μιλήση στον Πάπα εμπιστευτικά. Εζήτησε μια ακρόαση έξω από το πρωτόκολλο, να επωφεληθή από την συνάντηση με τις αντιπροσωπείες. Επέμενε πολύ στον Casarola να του δοθή η ευκαιρία», λέγοντας μάλιστα ότι «υπήρχε επείγουσα ανάγκη». Και ύστερα από τις ανάλογες συνεννοήσεις πήρε την διαβεβαίωση «ότι θα επιτρεπόταν να μιλήση με τον Πάπα» λίγο πριν συναντηθούν μαζί του οι ορθόδοξες αντιπροσωπείες.

Αμέσως μετά από αυτήν την διαβεβαίωση ο Μητροπολίτης Νικόδημος «αποσύρθηκε νωρίς στο δωμάτιό του, γιατί ήξερε ότι η άλλη ημέρα επρόκειτο να είναι τεταμένη και σημαντική». Το πρωί ο Arranz, ο μεταφραστής του, λίγο πριν την συνάντηση με τον Πάπα, είδε τον Νικόδημο «πολύ στενοχωρημένο», ο οποίος του είπε «ότι δεν είχε κοιμηθή», λόγω ζέστης και κλεισούρας και μάλιστα προσέθεσε ότι «αισθάνθηκε σαν να πνιγόταν». Ο γραμματέας του Μητροπολίτου, Αρχιμανδρίτης Lev του μέτρησε την πίεση και ο Νικόδημος «ήπιε αμέσως νιτρογλυκερίνη, αφού είχε προβλήματα με την καρδιά του». Μάλιστα εκείνη την νύκτα το αυτοκίνητο που είχε δανεισθή «για να πάη στο Βατικανό είχε κλαπή. Εκείνο το γεγονός τον είχε ταράξει». Έγινε και άλλο γεγονός καθ’ οδόν προς το Βατικανό για να συναντήση τον Πάπα, πράγμα που τον στενοχώρησε, γιατί είχε «υπ' όψη του ότι είχε το προνόμιο να είναι ο πρώτος που θα έβλεπε τον Πάπα».

Στην αίθουσα της αναμονής, ενώ ο Arranz εξηγούσε στον Μητροπολίτη τις «ζωγραφιές που κρέμονταν εκεί», εκείνος δεν πρόσεχε, «αλλά ήταν φανερό ότι ο νους του ήταν απασχολημένος εκείνη την στιγμή με άλλες σκέψεις». Μάλιστα, κρατούσε το φιαλίδιο με την νιτρογλυκερίνη ανοικτό, το έδωσε στον μεταφραστή του λέγοντας: «Φύλαξέ το ανοιχτό, μπορεί να χρειασθή».

Το τέταρτο ενδιαφέρον σημείο είναι τα όσα έγιναν κατά την διάρκεια της συναντήσεως του Νικοδήμου με τον Πάπα. Ας παρακολουθήσουμε την αφήγηση του Arranz, που ως μεταφραστής ήταν εκεί καθ’ όλη την διάρκεια της συνομιλίας και αυτήκοος και αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων.

«Μόλις μπήκαμε στο δωμάτιο, ο Ιωάννης Παύλος Α χαμογέλασε αμέσως και πλησίασε τον Μητροπολίτη. Τον χαιρέτησε πολύ εγκάρδια. Ο Νικόδημος προσέφερε στον αρχηγό της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας τις θερμές ευχές του Πατριάρχη της Μόσχας Ποιμένος, της Συνόδου και όλης της Ρωσικής Εκκλησίας, και ευχήθηκε στον νέο Πάπα πολλά έτη παπωσύνης. Εξέφρασε την μεγάλη ελπίδα οι αδελφικές σχέσεις μεταξύ των δύο Εκκλησιών, που ξεκίνησαν καλά κατά την διάρκεια του Πάπα Ιωάννη ΚΓ καί συνεχίσθηκαν με τον Παύλο Α , να προχωρήσουν σε βαθύτερη αλληλοκατανόηση από τις δύο πλευρές, στις κοινές προσπάθειες των δύο Εκκλησιών να ενθαρρύνουν την ειρήνη. Τον ευχαρίστησε ο Πάπας για τους χαιρετισμούς και τις ευχές, και παρακάλεσε τον Μητροπολίτη να διαβιβάση στον Πατριάρχη Ποιμένα την ελπίδα του για καρποφόρα συνεργασία για το καλό της Ρωσσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Του είπε (ο Πάπας) ότι πάντα παρακολουθούσε την οικουμενική του δράση με πολύ ενδιαφέρον και εξέφρασε επίσης την επιθυμία του να συνεχισθή το έργο. Μετά από αυτές τις ανταλλαγές χαιρετισμών, κάθησαν για μια εμπιστευτική συνομιλία».

Όταν η δημοσιογράφος ρώτησε τον Arranz τι ακριβώς είπε ο Νικόδημος στον Πάπα εκείνος απάντησε:

«Δεν επιτρέπεται να το πω• είναι μυστικό. Αλλά τα λόγια του ήταν έκφραση πλήρους εμπιστοσύνης. Σαν να πηγαίνη κάποιος στον πατέρα του». Όταν στην συνέχεια τον ερώτησε πως συμπεριφερόταν ο Νικόδημος στον Πάπα, εκείνος απάντησε: «Και θυμάμαι ακόμα ότι μιλούσε με χαμηλή φωνή στον Πάπα Luciani. Μάλιστα ήταν μερικές στιγμές που μιλούσε και χαμηλότερα σαν να μην ήθελε να τον ακούσουν αδιάκριτα αυτιά. Δεν ήθελε να τον κρυφακούση κανείς».

Μετά το πέρας αυτής της εμπιστευτικής συνομιλίας προσκλήθηκε ο Αρχιμανδρίτης Lev να εισέλθη μέσα στον χώρο. Ας δούμε την όλη σκηνή όπως την διασώζει ο μεταφραστής Arranz:

«Όταν τελείωσε η συνομιλία, ο Αρχιμανδρίτης Lev προσκλήθηκε να μπη. Ο Νικόδημος τον σύστησε στον Πάπα. Είπε στον Άγιο Πατέρα ότι ο Lev σπούδαζε στην Ρώμη, στο Γρηγοριανό Ινστιτούτο, και ότι ήξερε Ιταλικά. Τότε ο Πάπας, όρθιος, άρχισε να μιλάη με το Lev για τις σπουδές του. Και ο Νικόδημος στεκόταν κοντά του. Κάποια στιγμή, ενώ τελείωνε η συνομιλία με το Lev, ο Νικόδημος κάθισε χωρίς να πη λέξη, και σαν κάθισε, έσκυψε μπροστά με ήρεμο και εύσχημο τρόπο, σαν να έκανε μετάνοια, μια βαθιά μετάνοια... με τέτοιο τρόπο που έμεινα έκπληκτος. Γνωρίζοντας με τι ακρίβεια τηρούσε το πρωτόκολλο, σκέφθηκα ότι ήταν έκφραση σεβασμού... Σωριάσθηκε στα πόδια του Πάπα. Προσπαθήσαμε να τον σηκώσουμε. Ακόμη και ο Πάπας έσκυψε πάνω του και προσπάθησε να τον σηκώση. Εκείνη την ταραγμένη στιγμή ο Πάπας Luciani δεν κατάλαβε αμέσως τι συνέβαινε. Τον πληροφόρησα για την καρδιοπάθεια (του Μητροπολίτου Νικοδήμου), ενώ ο Αρχιμανδρίτης Lev ξαναμπήκε τρέχοντας με τον χαρτοφύλακα με τα φάρμακα και προσπάθησε να του κάνη ένεση διεγερτικού για την καρδιά, χωρίς αποτέλεσμα. Τα μάτια του Νικοδήμου ήταν ακόμα λίγο ανοιχτά. Έτσι ψιθύρισα στον Άγιο Πατέρα: "Δώστε του άφεση αμαρτιών...". Γονάτισε ο Πάπας και του έδωσε άφεση στην λατινική γλώσσα. Μετά από λίγο μπήκε ο γιατρός, που δεν μπορούσε να κάνη τίποτε, παρά μόνο να δηλώση ότι πέθανε ο Νικόδημος».

Το τραγικό αυτό γεγονός τάραξε υπερβολικά τον Πάπα, ο οποίος έλεγε: «Θεέ μου, Θεέ μου, και αυτό έπρεπε να συμβή σε μένα». Και πραγματικά «τα είχε τόσο χαμένα εκείνη την στιγμή, που, όταν έφθασε ο γιατρός, και ο Νικόδημος ήταν ξαπλωμένος στο πάτωμα, μάζευε (ο Πάπας) τους κόκκους της νιτρογλυκερίνης που μου είχαν πέσει στην αναστάτωση. Τους έβαλε στην παλάμη μου... Είπα: "Παναγιώτατε, δεν είναι χρήσιμα πια"».

Σύμφωνα, όμως, με το πρόγραμμα ο Πάπας έπρεπε, μετά από το γεγονός αυτό, να δεχθή τις Ορθόδοξες αντιπροσωπείες. Και διηγείται ο Arranz:

«Ο Πάπας έφυγε από την βιβλιοθήκη να πάει να υποδεχθή τις άλλες αντιπροσωπείες που περίμεναν την σειρά τους. Αλλά μετά που μεταφέρθηκε το λείψανο του Νικοδήμου σε άλλο δωμάτιο, προσκλήθηκα και πάλι να διερμηνεύσω για την Βουλγαρική αντιπροσωπεία. Έτσι βρέθηκα πάλιν κοντά στον Πάπα Luciani. Ο Βούλγαρος Δεσπότης έπρεπε να προσφέρη αμέσως τις θερμές του ευχές, αλλά ο ηλικιωμένος Ορθόδοξος Επίσκοπος και ο Πάπας ήταν αδύνατον να πουν κάτι. Γι’ αυτό άρχισα τότε να διαβάζω το κείμενο της προσφωνήσεως που μου είχαν αναθέσει να μεταφράσω στα Ιταλικά. Και συνέχισα να διαβάζω καθώς έκλαιγαν σιωπηλά και οι δυό τους, χωρίς να πουν μια λέξη».

Μετά από δύο (2) ημέρες, δηλαδή στις 7 Σεπτεμβρίου, πήγε στην Ρώμη η Ρωσσική αντιπροσωπεία για να παραλάβη το νεκρό σώμα του Νικοδήμου. Ο Πάπας συνάντησε την αντιπροσωπεία στο δωμάτιο εκείνο όπου πέθανε ο Νικόδημος. Διηγείται ο Arranz:

«Πριν την ακρόαση μίλησα πολύ σύντομα με τον Μονσίγνωρ Μagee. Μου είπε ότι ο Άγιος Πατέρας είχε δύο νύχτες να κοιμηθή, και ότι ο θάνατος (του Μητροπολίτη) τον είχε συντρίψει βαθιά. Ο Πάπας περιέγραψε στα μέλη της αντιπροσωπείας τις τελευταίες στιγμές της ζωής του Νικοδήμου και αναφέρθηκε και στα λόγια που ειπώθηκαν».

Στην αποκαλυπτική αυτή συνέντευξη που σχολιάζουμε γίνεται λόγος και για τις διαδόσεις που κυκλοφόρησαν εκείνον τον καιρό για τον θάνατο του Νικοδήμου, ότι δηλαδή δεν πέθανε, αλλά αυτό το γεγονός ήταν κατά κάποιο τρόπο σκηνοθετημένο από το Βατικανό για να τον κρύψη από τον κόσμο, αφού «είχε ασπασθή την Ρωμαιοκαθολική πίστη»,, «ότι ήπιε κατά λάθος ένα δηλητηριασμένο καφέ που προοριζόταν για τον Ιωάννη-Παύλο Α’», ότι πέθανε επειδή «είπε ο Ορθόδοξος Δεσπότης πράγματα που δεν έπρεπε να πη σε αυτόν τον νέο Πάπα», «ότι κατάσκοποι της KGB τον είxαν σκoτώσει από απόσταση», από την ρωσσική πρεσβεία από την οποία «φαίνονται τα παράθυρα του διαμερίσματος του Πάπα». Βέβαια, ο Arranz απέκρουσε όλες αυτές τις διαδόσεις, λέγοντας: «Πλήρης φαντασία! Η υγεία του Νικοδήμου ήταν σοβαρά κλονισμένη από αρκετά πριν».

Ο ίδιος ο Πάπας ήταν ενθουσιασμένος από τα λόγια που του είπε ο Νικόδημος πριν πεθάνει, γι’ αυτό, όπως το είπαμε στην αρχή, ομολόγησε δημόσια:

«Πριν 2 ημέρες πέθανε ο Μητροπολίτης Αγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος στα χέρια μου. Απαντούσα στην προσφώνησή του. Μπορώ να σας βεβαιώσω ότι ποτέ στην ζωή μου δεν είχα ακούσει τόσο ωραία λόγια για την Εκκλησία όσο τα λόγια που είπε εκείνος. Δεν μπορώ να τα ξαναπώ, παραμένει μυστικό».

Στην ερώτηση που υποβλήθηκε στον Arranz: «Μετά από τόσα χρόνια ποιά εντύπωση σας απομένει από εκείνη την συνάντηση; Θα μπορούσε πραγματικά να υποδείξη (ο Νικόδημος) τον δρόμο προς την πλήρη κοινωνία;» εκείνος απάντησε:

«Δεν ήρθε ο Νικόδημος να συμβουλεύση τον Πάπα. Είχε σαφή αντίληψη (βαθειά αίσθηση) της θέσεως του κάθε ανθρώπου μέσα στην Εκκλησία. Ο Νικόδημος μιλούσε πολύ έντονα για την Εκκλησία, την όλη Εκκλησία... ένα νέο όραμα. Ο Πάπας Luciani δεν έκανε πίσω. Επί πλέον ήταν μια χειρονομία που εξέφρασε (ο Πάπας) την αφοβία του και ταυτόχρονα την ειλικρίνειά του και την απλότητά του... ότι ένας Πάπας αναγνωρίζει ότι ένας μη Καθολικός μπορεί να του διδάξη κάτι, και ότι βεβαιώνει αυτό εκείνη την στιγμή και δημοσία, με τον αφοπλιστικό του αυθορμητισμό. "Σας βεβαιώνω ότι ποτέ στη ζωή μου δεν είχα ακούσει τόσο ωραία λόγια...". Και επανέλαβε ότι εντυπωσιάσθηκε πραγματικά. " Ένας Ορθόδοξος", είπε, ¨αλλά τι αγάπη είχε για την Εκκλησία!". Και πιστεύω ότι υπόφερε πολύ για την Εκκλησία, και έκανε πολλά για την ενότητα».

Ο Μητροπολίτης της Αγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος πέθανε μπροστά στα πόδια του Πάπα, ύστερα από μια μυστική συνομιλία που ενθουσίασε τον Πάπα. Αλλά και ο ίδιος ο Πάπας αργότερα, μεταξύ 28ης και 29ης Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους, βρέθηκε νεκρός στα ιδιαίτερα διαμερίσματά του, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Παρέμεινε στον Παπικό θρόνο τριάντα τρεις (33) ημέρες. Και ο μεταφραστής, που ήταν παρών στην συνάντηση εκείνη, κρατάει το στόμα του κλειστό και δεν μας αποκαλύπτει «τα ωραία λόγια» που είπε ο Νικόδημος στον Πάπα που «ποτέ δεν είχε ακούσει». Απλώς δίνει την ατμόσφαιρα των λόγων: «Ήταν έκφραση πλήρους εμπιστοσύνης, σαν να πάει κάποιος στον πατέρα του», και μάλιστα μιλούσε χαμηλόφωνα γιατί «δεν ήθελε να τον κρυφακούση κανείς».

Τελικά ποιό ήταν το μυστικό;

Πηγή: Parembasis

Φωτογραφίες από την εκταφή του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β'

Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β' ανακηρύχτηκε Μακάριος από την Καθολική Εκκλησία μόλις 6 χρόνια μετά την κοίμησή του παραβλέποντας τον εκκλησιαστικό νόμο που απαιτεί 50 χρόνια. Για το λόγο αυτό έγινε εκταφή χωρίς όμως να ανοιχθεί το φέρετρο ώστε αυτό να μεταφερθεί από την κρύπτη της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, μέσα στο Ναό. Εκτέθηκε για 3 μέρες σε λαικό προσκύνημα.